Parametr CRP to białko C-reaktywne, które pojawia się we krwi na skutek toczącego się stanu zapalnego. Jest oznaką działania układu immunologicznego, a wysokość jego stężenia ułatwia diagnozę. Chociaż norma CRP wynosi 5 mg/l, dopuszcza się stężenie na poziomie 7–10 mg/l. Wynika to z działania wielu czynników, które mają wpływ na ogólny stan zdrowia pacjenta, np. wieku, masy ciała, diety, aktywności fizycznej. Górna granica normy – tj. 10 mg/l – nie zawsze oznacza poważnego stanu zapalnego. Taki wynik może występować również u alergików. 

CRP (C Reactive Protein) to C-reaktywne białko tzw. ostrej fazy (markery stanu zapalnego), które pojawia się we krwi w przebiegu stanu zapalnego. Oznacza to, że im poważniejszy stan zapalny toczący się w organizmie, tym wyższy poziom białek CRP, a więc znaczny stan zapalny. Białka CRP są wytwarzane przez cytokiny prozapalne m.in. w komórkach tłuszczu i wątrobie. Są rodzajem odpowiedzi obronnej organizmu i też prawidłowym sygnałem reakcji układu immunologicznego. Białka CRP zawsze krążą we krwi, dlatego w badaniu są zawsze wykrywane, w warunkach prawidłowych na niewielkim poziomie. 

Stężenie CRP jest indywidualne dla każdego człowieka i zależy od kilku czynników, m.in.: 

U kobiet na poziom CRP wpływają ciąża i przyjmowana doustnie antykoncepcja hormonalna.

Przyjmuje się, że u zdrowego człowieka stężenie CRP powinno wynosić do 5 mg/l. Biorąc pod uwagę różnorodność czynników mających wpływ na poziom CRP, w przypadku osoby zdrowej dopuszcza się jednak przekroczenie normy CRP i wynik 7–10 mg/l . Natomiast za wynik, który świadczy o toczącym się w organizmie stanie zapalnym wymagającym diagnostyki, uznaje się CRP na poziomie wyższym niż 10 mg/l.

Wysoki wynik CRP nie zawsze oznacza pojawienie się nowego procesu chorobowego. Podwyższony poziom białek może wskazywać na chorobę przewlekłą, o której pacjent wie, np. reumatoidalne zapalenie stawów. Zafałszowanie wyniku może również powstać na skutek przyjmowania niektórych leków lub wykonania morfologii niedługo po bardzo intensywnym treningu siłowym. Dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie się do badania. Wyniku nie należy również interpretować samodzielnie, ale trzeba skonsultować go z lekarzem. Warto wiedzieć, że sam parametr CRP nie daje pełnego obrazu choroby i nie jest podstawą do postawienia diagnozy. Wynik wskazujący na znaczne przekroczenie normy CRP jest natomiast podstawą do dalszej, szczegółowej diagnostyki. Lekarz może zalecić również badania kontrolne, celem oceny dynamiki wzrostu CRP.

Co również bardzo istotne – poziom CRP jest zmienny i może osiągać różną wartość nawet w ciągu dwóch dni. Najwyższe stężenie białko osiąga w ciągu 48 godzin od reakcji układu immunologicznego na stan zapalny i może przekroczyć normę nawet 1000-krotnie. W procesie leczenia stopniowo powraca do minimalnego poziomu. Optymalne wartości osiąga do 10 dni od zakończenia terapii. 

Wynik CRP na poziomie 10 mg/l może świadczyć o aktywnej i raczej niegroźnej infekcji zapalnej o małym lub większym nasileniu. Niewielkie przekroczenie normy jest odnotowywane również u alergików w okresie zaostrzenia objawów alergii. Zakażenie wirusowe powoduje wzrost CRP do 50 mg/l. Znacznie poważniejsze są infekcje bakteryjne, które mogą spowodować wzrost poziomu CRP od 100 do nawet 500 mg/l. Podobne wartości mogą wskazywać również na zakrzepicę żył głębokich, stany zapalne układu pokarmowego. W przebiegu chorób reumatycznych wartość może wzrosnąć nawet do 1000 mg/l. Wynik 1000-krotnie przekraczający normę występuje przy zawale serca, rozległych urazach, chorobach nowotworowych.

Badanie OB (odczyn Biernackiego) jest parametrem niezbędnym do pełnej interpretacji wyniku CRP. Wskaźnik ten informuje o szybkości opadania erytrocytów (krwinek czerwonych), co pozwala na wykrycie stanu zapalnego organizmu. Jednak podobnie jak na parametr CRP, również na poziom OB wpływa wiele czynników, np. ogólny stan zdrowia pacjenta, choroby przewlekłe, wiek, masa ciała pacjenta. Jednym z głównych czynników zawsze wpływających zarówno na poziom OB, jak i CRP jest otyłość. Tkanka tłuszczowa wytwarza interleukinę 6, czyli białko prozapalne, które jest wykrywane w obu badaniach. 

Morfologia, chociaż jest prostym i podstawowym badaniem, wymaga od pacjenta odpowiedniego przygotowania. Niezastosowanie się do wskazówek może wpłynąć na wynik badań i zafałszowanie ich wartości, co utrudni dalszą diagnostykę. 

Badanie CRP jest obok morfologii jednym z podstawowych badań w profilaktyce i diagnostyce stanu zdrowia. Powinno być wykonywane raz w roku, nawet jeśli swój stan zdrowia oceniamy na bardzo dobry. Częstsza kontrola, np. co pół roku, jest zalecana osobom chorującym na schorzenia przewlekłe. 

Szczególne wskazania do badania poziomu CRP to: 

Badanie poziomu CRP coraz częściej jest stosowane w diagnostyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Wskazaniem do pomiaru CRP jest wysokie ryzyko zawału mięśnia sercowego lub udaru niedokrwiennego, na które szczególnie są narażone osoby chorujące na miażdżycę. Regularne badanie CRP powinni również wykonywać pacjenci z nadciśnieniem tętniczym i otyłością. U osób z aktywnym stanem zapalnym badanie CRP należy powtórzyć w odstępie przynajmniej dwóch tygodni od ostatniego testu. 

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian